- "Từ điển tiếng Việt" (Ban Biên soạn chăm Từ điển New Era - NXB Từ điển Bách khoa, 2013): "Đàn ông đốn nhà, đàn bà đốn áo: Những việc cần né kỵ để tránh xảy ra tai họa, theo mê tín".

- "Thành ngữ tục ngữ Việt Nam" (nhóm biên soạn Bùi Hạnh Cẩn - Bích Hằng - Việt Anh - NXB Văn hóa Thông tin, 2001): "Đàn ông đốn nhà, đàn bà đốn áo: Những việc né kỵ để kị xảy ra tai họa, theo mê tín".

- "Từ điển tục ngữ Việt" (Nguyễn Đức Dương - NXB Tổng hợp TP HCM, 2010): "Đàn ông đốn (?) nhà, đàn bà đốn áo: Chưa rõ nghĩa".

Như vậy (trong 4 nguồn tài liệu), ngoại trừ từ điển của Nguyễn Đức Dương đặt dấu chấm hỏi (?) sau từ "đốn" với xếp câu tục ngữ vào diện tồn nghi (chưa rõ nghĩa) thì 3 cuốn từ điển còn lại bao gồm cách giảng (gần như) giống hệt nhau. Mặc dù nhiên, vấn đề đặt ra là "những việc kị kỵ" ở đây cụ thể là gì; "tránh xảy ra tai họa" như thế nào, hoàn toàn không được những nhà biên soạn từ điển "tiết lộ".

Vậy, "đốn" trong "đốn nhà", "đốn áo" là gì? Đúng như từ điển của team Vũ Dung chú thích "đốn" tất cả nghĩa là "cắt bỏ bớt". Mặc dù nhiên, "cắt bỏ bớt" với mục đích sửa lại, chứ không phải cắt bỏ bớt nói chung:

- "Từ điển tiếng Việt" (Vietlex) giảng nghĩa (3) với xếp "đốn" vào diện "id" (ít dùng): "ĐỐN 3 cắt ngắn quần áo để chữa: đốn áo lâu năm thành áo ngắn".

- "Việt nam giới tự điển" (Hội Khai Trí Tiến Đức) giảng nghĩa (2): "ĐỐN... Cắt ngắn đi Đốn gấu áo".

- "Từ điển Việt phái nam phổ thông" (Đào Văn Tập) giảng nghĩa thứ 2 của "đốn": "ĐỐN... Cắt ngắn đi đốn gấu áo; đốn cột".

- "Việt phái nam tự điển" (Lê Văn Đức) giảng nghĩa (5): "ĐỐN ... Ngưng lại, dừng lại, sửa - sang lại: Chỉnh - đốn".

Như vậy, "đốn áo", là cắt bớt gấu áo để sửa; "đốn cột" là cắt bớt chân cột để sửa. Gồm lẽ, xưa cơ (và trùng tu đình miếu bây giờ), những cây cột gỗ lâu năm thường xuất xắc bị mối mọt, mục mại phần chân, người ta không chũm hẳn cột khác, mà cắt bớt phần chân cột bị mục mại, rồi nối phần chân cột mới vào. Phần chân cột mới được gắn kết với thân cột cũ bằng những loại "mộng khóa" như mộng cá, mộng đuôi én, mộng âm dương… Ấy gọi là "đốn cột". Cùng dĩ nhiên, "đốn cột" không tồn tại nghĩa đơn giản là cắt ngắn cột đi, nhưng mà là cắt ngắn (với mục đích) để sửa lại. Theo đây, đốn cột cũng gồm nghĩa là sửa nhà.

"Đốn áo", tuyệt "đốn nhà" ("đốn cột") hiểu tổng quan là vá (may) quần áo và sửa (chữa) bên cửa. Cụ thể, "Đàn ông đốn nhà, đàn bà đốn áo" được diễn giải là: Đàn ông (thì) sửa nhà, đàn bà (thì) sửa áo <1>.

Thông thường, đàn ông gắn với những công việc yêu cầu sức mạnh, đàn bà quen làm những việc cần sự khéo léo, nhẹ nhàng (từ thời cổ xưa đã tất cả sự "phân công" đàn ông săn bắn, đàn bà hái lượm). Theo đây, tục ngữ Việt còn có câu đồng nghĩa "Gái khéo vá vai, trai tài phủ nóc" (Gái thể hiện khôn khéo bằng vá phần rách rưới ở vai áo; trai thể hiện tài giỏi bằng sửa chữa, lợp lại của nóc nhà). Giỏi tục ngữ Thái "Nhinh hụ hết phai, chái hụ xán he" (Gái biết dệt vải, trai biết đan chài); tục ngữ Tày "Mìa tăm thúc, phua slan khe" (Vợ dệt vải, chồng đan chài).

Như vậy, theo bọn chúng tôi, tục ngữ "Đàn ông đốn nhà, đàn bà đốn áo" đúc kết về sự phân công tích động (theo giới) một cách tự nhiên; thể hiện thiên chức (khác nhau) giữa đàn ông cùng đàn bà (hay giữa chồng và vợ) qua công việc hằng ngày, chứ không liên quan gì tới "kiêng kỵ", "tránh tai họa" xuất xắc "mê tín" gì… như một số đơn vị biên soạn từ điển đã giảng.

<1>- gồm lẽ, "đốn" (cắt ngắn để sửa lại) vốn bao gồm nghĩa gốc từ chữ "đốn" 整, nghĩa là sửa lại, sửa sang (như Thiều Chửu giảng nghĩa thứ ⑥ của "ĐỐN" là: "Chỉnh đốn 整頓 sự gì cái gì đã tán loạn lâu rồi cơ mà lại sửa quý phái lại cho được như cũ gọi là chỉnh đốn"; giỏi "Hán Việt tự điển" giảng nghĩa ④ của "ĐỐN": "Sửa sang, chỉnh đốn, sắp xếp: 整頓 Chỉnh đốn; 安頓").

giảm ngắn quần áo để chữa:đốn áo dài thành áo ngắn”.

Xem thêm: Xem Tuổi Quý Dậu Xây Nhà Năm 2023 Tháng Nào Tốt, Mượn Tuổi Làm Nhà Năm 2024

-“Việt phái mạnh tự điển” (Hội Khai Trí Tiến
Đức) giảng (nghĩa 2): “ĐỐN • giảm ngắn đi Đốn gấu áo”.
-“Từ điển việt nam phổ thông”(Đào Văn Tập) giảng nghĩa thứ 2 của “đốn”: “ĐỐN • cắt ngắn đi đốn gấuáo; đốn cột”.
-“Việt phái mạnh tự điển” (Lê Văn Đức)giảng (nghĩa 5): “ĐỐN • ngưng lại, dừng lại, sửa-sang lại: Chỉnh-đốn”.

Như vậy, “đốn áo”, là cắt sút gấuáo để sửa; “đốn cột” là cắt giảm chân cột nhằm sửa. Bao gồm lẽ, xưa cơ (và trùng tu đìnhchùa bây giờ), hầu như cây cột gỗ nhiều năm thường xuất xắc bị mối mọt, mục mại phầnchân, fan ta không cố hẳn cột khác, nhưng mà cắt giảm phần chân cột bị mục mại, rồinối phần chân cột bắt đầu vào. Phần chân cột bắt đầu được kết nối với thân cột cũ bằngcác một số loại “mộng khoá” như mộng cá, mộng đuôi én, mộng âm dương…Ấy điện thoại tư vấn là “đốn cột”.Và dĩ nhiên, “đốn cột” không có nghĩa đơn giản và dễ dàng là giảm ngắn cột đi, nhưng mà là giảm ngắn(với mục đích) nhằm sửa lại. Theo đây, đốn cột cũng tức là sửa nhà.
“Đốn áo”, hay “đốn nhà” (“đốn cột”)hiểu tổng quan là vá (may) áo xống và sửa (chữa) đơn vị cửa. Gắng thể, “Đàn ông đốnnhà, bọn bà đốn áo” được diễn giải là: Đàn ông (thì) sửa nhà, đàn bà (thì) sửaáo<1>.
Thông thường, bầy ông gắn với nhữngcông việc yêu mong sức mạnh, bầy bà quen làm những việc cần sự khéo léo, nhẹnhàng (từ thời cổ điển đã có sự “phân công”, bọn ông săn bắn, bọn bà hái lượm).Theo đây, châm ngôn Việt còn tồn tại câu đồng nghĩa tương quan “Gái khéo vá vai, trai tài phủnóc” (Gái thể hiện khôn khéo bằng vá phần rách làm việc vai áo; traithể hiện có tài năng bằng sửa chữa, lợp lại của nócnhà). Giỏi tục ngữ Thái “Nhinh hụ không còn phai, chái rúc xán he” (Gái biết dệt vải,trai biết đan chài); tục ngữ Tày “Mìa tăm thúc, phua slan khe” (Vợ dệt vải, chồngđan chài)<2>.
Như vậy, theo bọn chúng tôi, tục ngữ“Đàn ông đốn nhà, bầy bà đốn áo” đúc kết về sự phân lao động động (theo giới) mộtcách tự nhiên; biểu hiện thiên chức (khác nhau) giữa bọn ông và bầy bà (hay giữachồng cùng vợ) qua quá trình hàng ngày, chứ không tương quan gì cho tới “kiêng kị”,“tránh tai hoạ”, tốt “mê tín” gì… như một số nhà soạn từ điển đang giảng.